Του Ευάγγελου Ορφανίδη*
Τον τελευταίο καιρό ακούμε όλο και πιο συχνά για στυγερές και αποτρόπαιες κακοποιήσεις ζώων, που γίνονται με αρκετή δόση «φαντασίας» από τα διαταραγμένα αυτά άτομα. Οι πράξεις βίας εναντίον των ζώων είναι ενδείξεις μιας σοβαρότατης και υποβόσκουσας ψυχοπάθειας, που δεν περιορίζεται μόνο στα ζώα, καθώς η γραμμή που χωρίζει την «ικανότητα» του θύτη να προβεί σε πράξεις βίας εναντίων ανθρώπων είναι δυσδιάκριτη. Σύμφωνα με έρευνες που γίνονται κατά καιρούς, αποδεικνύουν περίτρανα ότι η κακοποίηση ζώων είναι προπομπός άλλων βάναυσων παραβατικών συμπεριφορών, όπως βία στην οικογένεια, αντικοινωνική συμπεριφορά, ακόμη και ανθρωποκτονία. Ο Ρόμπερτ Ρίσλερ, ειδικός στη μελέτη κατά συρροή δολοφόνων του FBI, μέσα από την εμπειρία του επιβεβαιώνει ότι τα πρώτα εγκληματικά βήματα των βιαστών, δολοφόνων και ατόμων με ακραίες βίαιες συμπεριφορές ήταν η κακοποίηση-κακομεταχείριση ζώων.
Το προφίλ του θύτη
Πρόκειται για άτομα με ιδιαίτερα χαμηλή ενσυναίσθηση, χωρίς την ικανότητα να αισθάνονται τον πόνο που προκαλούν στους άλλους, είτε ψυχικό είτε σωματικό. Τα άτομα αυτά είναι εσωστρεφή, με ιδιαίτερα χαμηλές νοητικές, κοινωνικές και επικοινωνιακές ικανότητες, και χαρακτηρίζονται από τη χρόνια αντικοινωνική συμπεριφορά, χωρίς να ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για κοινωνικούς κανόνες, νόμους και κοινωνικά όρια. Εκδηλώνονται συχνά με ψυχρή και βίαιη συμπεριφορά, όπως εμπρησμούς και διαπροσωπική βία, χωρίς ίχνος ενοχών. Επίσης, στα άτομα αυτά παρατηρείται σαδιστική συμπεριφορά, συνοδευόμενη από την ανάγκη τους να αντλούν ευχαρίστηση από την πρόκληση ή τη θέα πόνου ή θανάτου. Ικανοποιούνται συνήθως να κακοποιούν άτομα ή/και ζώα που είναι αδύνατα να υπερασπιστούν τον εαυτό τους, δίνοντάς τους την ψευδαίσθηση της υπεροχής και της εξουσίας. Είναι κυρίως άτομα με έντονες ναρκισσιστικές ανάγκες για εξάρτηση και προσοχή από τους άλλους. Παρόλ’ αυτά, η κακοποίηση ζώων δεν είναι απλώς το αποτέλεσμα μιας ρωγμής στην προσωπικότητα ενός ατόμου, αλλά και σύμπτωμα μιας βαθιά διαταραγμένης οικογένειας.
Πού οφείλεται αυτή η συμπεριφορά
Οι αιτίες που προκαλούν αυτού του είδους συμπεριφορές είναι αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης πολλών ψυχοσυναισθηματικών και εξωγενών παραγόντων όπως:
-Τα παιδιά από κοινωνίες με έλλειψη μορφωτικοοικονομικού επιπέδου, με περιορισμένες παροχές και πηγές στήριξης, είναι πιο επιρρεπή στην άσκηση κάθε είδους βίας, ως μέσο ελέγχου και επιβολής ισχύος.
-Άτομα που προέρχονται από οικογένειες με διαστρεβλωμένες πεποιθήσεις («Το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο»), όπου υπάρχει κακοποίηση παιδιών ή οικόσιτων και άλλων ζώων.
-Άτομα που βιώνουν την ενδοοικογενειακή βία, απόρριψη και απομόνωση, τείνουν να χρησιμοποιούν τη βία στα ζώα και κατ΄ επέκταση στους ανθρώπους ως μέσο εξωτερίκευσης των αρνητικών συναισθημάτων προς το αδύναμο και ανυπεράσπιστο ον.
-Παιδιά από οικογένειες με πολύ αυστηρή τιμωρητική συμπεριφορά αναπτύσσουν το σύνδρομο που ονομάζουμε «διαταραχή της διαγωγής», δηλαδή την προσκόλλησή τους σε ό,τι απαγορεύεται και συνήθως σε ό,τι εμπεριέχει βία.
Η αντιμετώπιση
Μια από τις αποτελεσματικότερες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις της συμπεριφοράς αυτής είναι η γνωστική-συμπεριφορική, που έχει ως στόχο να βοηθήσει το άτομο να αντιληφθεί τους λόγους που προκάλεσαν και ενίσχυσαν την αποκλίνουσα αυτή συμπεριφορά, και σε μετέπειτα στάδιο να διδάξει στο άτομο την ενσυναίσθηση και την κατανόηση ως βασικό συστατικό της ψυχοσυναισθηματικής ισορροπίας του ανθρώπου. Η αντιμετώπιση αυτής της συμπεριφοράς πρέπει να εστιάζει στη συνειδητοποίηση και αναθεώρηση της αντίληψής μας, ώστε το κάθε είδος κακοποίησης να μην εκλαμβάνεται ως κάτι δαιμονικό, που συμβαίνει μακριά από εμάς σε κοινωνίες της υποσαχάριας Αφρικής. Η κακοποίηση των ζώων είναι κάτι που συμβαίνει στην Κύπρο του σήμερα, και είναι επιτακτική ανάγκη να λειτουργήσουν οι θεσμοί του κράτους, δημιουργώντας μια κοινωνία πολιτισμού, ανεκτικότητας και συνύπαρξης.
*Εγγεγραμμένος Κλινικός Ψυχολόγος, DipCH,
Ηλεκτρονική διεύθυνση: angelospsy@gmail.com
