Toυ Δρος Κυριάκου Δημητριάδη*
Το σύνδρομο ινομυαλγίας επηρεάζει το 1% με 5% του παγκόσμιου πληθυσμού. Χαρακτηρίζεται από χρόνιο, διάχυτο, βασανιστικό, επίμονο και καθημερινό πόνο που αφορά πολλούς ιστούς του σώματος (μυς, οστά, τένοντες, σπλάγχνα κ.ά.), δεν υποχωρεί με τα συνηθισμένα αναλγητικά και αντιφλεγμονώδη φάρμακα, ενώ πόνος και μυϊκή δυσπραγία ταλαιπωρούν τον ασθενή σχεδόν σε όλες τις καθημερινές του δραστηριότητες (ακόμη και όταν παραμένει αδρανής). Συνοδεύεται επίσης από πρωινή δυσκαμψία, μη αναζωογονητικό ύπνο, κοιλιακά άλγη και ίσως προκαλεί ή συνδέεται στενά με μελαγχολική διάθεση ή κατάθλιψη.
Το σύνδρομο ινομυαλγίας προσβάλλει περισσότερες γυναίκες από άνδρες (7 προς 1), έχει εξάρσεις και υφέσεις και θεωρείται ένα άγνωστης αιτιολογίας σύνδρομο χρόνιου μυοσκελετικού πόνου (ιδιοπαθές).
Δεκαετίες κλινικών και εργαστηριακών ερευνών στήριζαν την ύπαρξη ενός κεντρικού μηχανισμού υπευθύνου για τα συμπτώματα της ινομυαλγίας. Πιστεύαμε ότι το κεντρικό νευρικό σύστημα (ιδίως ο εγκέφαλος) ευαισθητοποιείται και αντιδρά με πόνο ακόμη και σε ερεθίσματα που δεν είναι επώδυνα (αλλοδυνία, υπεραλγησία). Θεωρούσαμε ότι μια νεύρο-άνοσο-ενδοκρινική διαταραχή κρυβόταν πίσω από το σύνδρομο (σύνδρομο κεντρικής ευαισθητοποίησης) και αυτός ήταν ο λόγος που η φαρμακευτική αγωγή εστιαζόταν στη χρήση φαρμάκων που δρούσαν κατά κύριο λόγο στο κεντρικό νευρικό σύστημα (αντικαταθλιπτικά, αγχολυτικά, αντιεπιληπτικά και κεντρικώς δρώντα αναλγητικά). Παρά τη φαρμακευτική αγωγή, οι ασθενείς με ινομυαλγία βίωναν καθημερινά επεισόδια πόνου, δυσκαμψίας, αϋπνίας και γενικευμένης δυσλειτουργίας.
Φαίνεται ότι η άποψη αυτή αναθεωρείται. Στο 50% των ινομυαλγικών ασθενών, τα συμπτώματα από το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (κόπωση, κατάθλιψη, διαταραχές ύπνου, κεντρική ευαισθητοποίηση, διάχυτα άλγη) θα θεωρούνται επιφαινόμενα (δευτερεύοντα συμπτώματα) μιας περιφερικής βλάβης των νεύρων. Ίσως στο μέλλον θα περιγράφονται δύο τύποι ινομυαλγίας σε σχέση με τον κυρίαρχο νευροφυσιολογικό μηχανισμό παραγωγής του πόνου και των άλλων συμπτωμάτων: ινομυαλγία περιφερικού τύπου (με κυρίαρχο στοιχείο την περιφερική νευροπάθεια) και ινομυαλγία κεντρικού τύπου (με κυρίαρχο στοιχείο το διαταραγμένο κατιόν σύστημα ενδογενούς αναλγησίας). Το νέο σενάριο δίνει ελπίδα σε εκατομμύρια ασθενείς, αφού έρευνες εστιάζουν τώρα σε νέου είδους προσεγγίσεις και θεραπείες.
Είδος νευροπάθειας
Το ιστορικό έχει ως εξής:
Ερευνητές νευρολόγοι και φυσιολόγοι από το Γενικό νοσοκομείο της Μασαχουσέτης στη Βοστώνη (αν. καθηγήτρια κλινικής νευρολογίας Anne Louise Oaklander και οι συνεργάτες της) δημοσίευσαν δύο εργασίες που έδειχναν ότι το 41% των ασθενών με ινομυαλγία πάσχουν από ένα είδος νευροπάθειας, η οποία επηρεάζει τους μικρούς νευρικούς κλάδους που βρίσκονται στο δέρμα ή γύρω από τα αγγεία (small fiber polyneuropathy). Αυτό επιβεβαιώθηκε με βιοψίες δέρματος που έγιναν σε 25 ασθενείς με ινομυαλγία και συγκρίθηκαν με ομάδα ελέγχου 29 υγιών ατόμων.
Η πάθηση των μικρών αυτών νεύρων ευαισθητοποιεί το περιφερικό νευρικό σύστημα στο σύνολο του. Η περιφέρεια στέλνει λανθασμένα και συνεχή σήματα στο κεντρικό νευρικό σύστημα, τα οποία ο ασθενής αντιλαμβάνεται ως πόνο ή/και γενικότερη δυσφορία. Ίσως η συγκεκριμένη νευρική περιφερική δυσλειτουργία να οφείλεται σε ανοσιακή δυσλειτουργία ή μια μη ειδική αυτοάνοση διαταραχή. Επιπρόσθετα, το 50% των ασθενών με ινομυαλγία (ενώ ούτε ένας στην ομάδα ελέγχου) είχαν ενδείξεις απώλειας νευρικού ιστού. Τα ειδικά τεστ για τον έλεγχο της λειτουργίας του αυτόνομου νευρικού συστήματος ήταν φυσιολογικά, γεγονός που δηλώνει τον περιφερικό (και όχι τον κεντρικό) χαρακτήρα του συνδρόμου.
Υπερβολική ευαισθησία
Τα αποτελέσματα συμφωνούν με αυτά μιας δεύτερης, ανεξάρτητης ερευνητικής ομάδας (Uceyler N. Et al, 2013), η οποία εξέτασε 25 ασθενείς με ινομυαλγία και εντόπισε στοιχεία περιφερικής νευροπάθειας (δομικές ανωμαλίες των μικρών νευρικών ινών και μείωση των αμύελων ινών σε δέρμα και υποδόριο). Αυτά τα ευρήματα δικαιολογούν την υπερβολική ευαισθησία (υπερπάθεια) των νευρικών ινών που νευρώνουν το δέρμα (αλγοδεκτικές σωματικές ίνες) και παράγουν πόνο και αίσθημα τάσης /πιασίματος / δυσκαμψίας στους ασθενείς με ινομυαλγία.
Ίσως στο μέλλον η ινομυαλγία να θεωρείται (τουλάχιστο για ένα ποσοστό των ασθενών) μια μικρο-νευροπάθεια (πάθηση των μικρών νευρικών κλάδων που βρίσκονται κάτω από το δέρμα και γύρω από τα αγγεία). Αυτή μπορεί να οφείλεται σε ένα υπερδραστήριο ανοσιακό σύστημα. Μια αυτοάνοση μικρο-νευροπάθεια (που θα αφορά στο 1/3 των ασθενών με ινομυαλγία), αλλά κυρίως για μια ανοσιακή δυσλειτουργία που προκαλεί βλάβη στις μικρές νευρικές ίνες της περιφέρειας. Τα αίτια της ανοσιακής δυσλειτουργίας μπορεί να είναι πολλά: χρόνιο στρες, χρόνιες φλεγμονές, επιθετικές λοιμώξεις, έκθεση σε τοξικό ή μεταβολικό στρες, γενετική προδιάθεση κ.ά. Σύμφωνα με τους συγγραφείς των άρθρων, μερικά ειδικά διαγνωστικά τέστ ( για τη διάγνωση της πολυνευροπάθειας) και ίσως βιοψία δέρματος να θέτουν στο μέλλον τη διάγνωση (που θα είναι βασισμένη σε αντικειμενικά ευρήματα) και παράλληλα να επιδεικνύουν την κατάλληλη θεραπεία. Η εκπόνηση και άλλων παρόμοιων μελετών θα επιβεβαιώσει τα αποτελέσματα των προηγούμενων ερευνητών.
Το μέλλον
Αν οι θεωρία αυτή για την αιτιοπαθογένεια της ινομυαλγίας αποδειχτεί αληθινή, αλλάζουν τελείως τα δεδομένα που είχαμε μέχρι σήμερα. Θα πρέπει να θεωρήσουμε ότι τα φάρμακα με τα οποία μέχρι σήμερα υποστηρίζαμε τους ασθενείς μας ήταν «μη ειδικά» και ανεπαρκή, επηρέαζαν έναν μόνο παράγοντα του συνδρόμου (δυσλειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος) και νέα φάρμακα και θεραπείες (ίσως και διαγνωστικά tests) θα μας δώσουν στο άμεσο μέλλον, ελπίδα.
Τα καινούργια στοιχεία δεν επηρεάζουν μόνο τη φαρμακευτική αγωγή ή τη γενικότερη φυσικοθεραπευτική και ψυχο-συμπεριφορική προσέγγιση. Επηρεάζουν τον τρόπο που θα σκεπτόμαστε όταν αναλαμβάνουμε να θεραπεύσουμε και να καθοδηγήσουμε ασθενείς που πάσχουν από ινομυαλγία.
*MD, Ορθοπαιδικός Χειρουργός – Τραυματολόγος,
Τηλέφωνα επικοινωνίας: 22 353000 / 99 653546θ
Ηλεκτρονική διεύθυνση: dkorthosurgery@gmail.com
